فرت بورد گیتار چیست؟

با مطالعه این سری از مقالات وبسایت سازفروش شما میتوانید با شناخت و دقت بیشتری ساز مورد علاقه ی خود را انتخاب کرده و از نواختن ساز مورد علاقه تان لذت ببرید.
همانطور که در بخش های قبلی توضیح داده شد تمامی اجزای گیتار در ایجاد صدای آن موثر است.
و به لحاظ علمی و فنی دقت در انتخاب ساز،  انگیزه و روحیه ی هنرجو و نوازنده را برای ادامه ی مسیر بیشتر و بیشتر خواهد کرد.
پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

گیتار از دو بخش کلی دسته و بدنه تشکیل شده و بی شک مهم ترین بخش گیتار دسته و صفحه ی انگشت گذاری آن است.
و چون انگشتان نوازنده به صورت مستقیم و بی وقفه با این بخش در تماس خواهد بود و ایجاد نت ها در این منطقه اتفاق میافتد،
به نوعی مرکز ثقل روانی و احساسی و نقطه ی اتصال نوازنده به ساز خود میباشد.
در حقیقت از لحاظ روانی بسیار مهم و ضروریست که بهترین نوع تماس با ساز اتفاق بیافتد و راحتی و آسایش نوازنده در برقراری ارتباط با دسته ی ساز مهمترین بخش از نوازندگی ست.
در اینجا به بررسی و شناخت دسته ی گیتار خواهیم پرداخت و به زوایای مختلفی از آن اشاره خواهیم کرد.
دسته ی گیتار از دو بخش اصلی تشکیل شده.
۱. فرت بورد یا فینگر بورد Finger board - Fret board
۲. نک Neck
فرت بورد یا فینگر بورد محل انگشت گذاری نوازنده برای ایجاد نت های مختلف است.
در گیتارهای امروزی فرت های گیتار به صورت میله های باریک آهنی روی صفحه فرت بورد قرار دارند.
به این صورت که فینگر بورد را به فواصلی به نام نیم پرده ها تقسیم میکنند و باعث میشوند تا ما جای نت ها را تشخیص دهیم.
هر کدام ازین تقسیمات یا فرت ها نیم پرده نام دارد و هر دو نیم پرده یا دو فرت یک پرده نام دارد و هر ۱۲ نیم پرده در کنار هم یک گام یا یک اکتاو را تشکیل میدهند.
جالبه که بدونید در گذشته سازندگان گیتار برای ساختن این فرت ها از روده حیوانات استفاده میکردند یعنی درست مثل سازهای باستانی ایرانی رشته ها را دور دسته یا نک ساز میپیچیدند و در حقیقت پرده بندی میکردند.
چیزی شبیه سازهای ایرانی مثل تار، سه تار و تنبور که هنوز ازین پرده بندی استفاده میکنند.
اما کمی بعدتر به جای نخ یا زه یا روده حیوانات شروع به استفاده از قطعه های کوچک استخوانی کردند و اونها رو در داخل فینگربورد کار گذاشتند.
فرت های استخوانی این امکان رو فراهم میکردند که رزنانس یا ارتعاش بیشتری نسبت به نخ و روده  در سیم ها ایجاد کنند که این باعث تولید صدای شفاف تری در گیتار میشد.
اما رفته رفته با صنعتی شدن جهان و پیشرفته تر شدن ابزار و علم مهندسی، جنس فرت ها از استخوان به فلزات تغییر پیدا کرد و این تغییر باعث پیشرفت های بسیار بزرگی در تولید ساز شد.
امروزه انوع مختلفی از فرت ها وجود دارد که هم از لحاظ جنس و متریال و هم از لحاظ شکل ظاهری با هم متفاوت هستند و نوازندگان برتر جهان برای انتخاب ساز خود و یا کاستامایز کردن آن به این نکته نیز توجه فراوانی دارند.
از رایج ترین انواع فرت در جهان میتوان به
 Vintage(small) - Medium jumbo - Jumbo
اشاره کرد .
فرت های small یا vintage برای گیتار های اکوستیک (نایلون یا استیل ) مناسب هستند چون معمولا اجرای تکنیک Bend بر روی این گیتارها انجام نمیشود و یا بسیار محدود است.
در ساخت گیتارهای الکتریک در ابتدا از فرت های vintage small استفاده میکردند اما رفته رفته فرت های  jumbo نیز وارد چرخه ی تولید گیتار شدند.
فرت های jumbo از لحاظ ارتفاع نسبت به فینگر بورد کمی بلندتر هستند. به همین دلیل معمولا تماس کمتری بین انگشت و فینگر بورد برقرار است.
اما برای Bend کردن سیم ها بسیار مناسب هستند و بخصوص برای سبک های blues و country بسیار مناسب.
معمولا فرت های jumbo صدایی با حجم بالاتر اما با شفافیت کمتری نسبت به فرت های vintage small ایجاد میکنند و این گزینه برای نوازنده موضوع مهمی در انتخاب گیتار هست.
فرت های vintage و medium اما صدای شفاف تری نسبت به فرت های vintage دارا هستند.
در گیتار های مدرن تر از قبیل Ibanez, Charvel, Schecter, Suhr, Kiesel و ..... که برای نوازنده های سبک پروگرسیو متال و فیوژن مناسب تر هستند معمولا از فرت های medium jumbo در ساخت و تولید گیتارهای خود استفاده میکنند.
فرت های medium jumbo و small بر روی گیتارهای الکتریک برای اجرای تکنیک های پر سرعت و با تمپوی بالا بسیار مناسب تر از jumbo هستند و در عین حال برای نوازندگانی که بیشتر فضای اجرای آنها ریتم نوازی یا آرپژ نوازی ست بسیار بسیار مناسب تر از فرت های Vintage
اما در عین حال نوازندگان معتبر بسیاری در جهان برای اجرای هر دو استایل از فرت های jumbo استفاده میکنند.
 به طور کلی فاکتور اصلی در انتخاب فرت مناسب برای گیتار به میزان راحتی نوازنده با فینگربورد وابسته بوده و چگونگی برقراری ارتباط (feeling) هنرجو یا نوازنده با ساز مرجع تصمیم گیری میباشد.
سایز و شماره های رایج فرت های گیتار براین اساس است:
Small: 6230
Medium: 6105
Jumbo: 6100
رایج ترین و متداول ترین متریال های تولید فرت در جهان Stainless still  
یا همان فولاد ضد زنگ و نقره نیکلی nickel silver هستند که البته هر دو سفید رنگ هستند.
اولی مقاومت (دربرابر ساییدگی سیمها بر روی آن) و ماندگاری بالاتری دارد و صدای گرفته تری تولید میکند.
و دومی دارای صدایی شفاف تر اما همزمان از مقاومت کمتری برخوردار است.
به صورت کلی گیتارها در پرده بندی از تقسیمات یکسانی بهره میبرند اما نسبت به گستره ی صدایی موثر آنها طول دسته یا نک بلند تر و یا کوتاه تر است.
برای مثال: گیتار های الکتریک معمولا ۲۱ -۲۲ و یا ۲۴ فرت هستند و گیتارهای آکوستیک ۱۹ یا ۲۰ فرت دارند.
در گیتارهای آکوستیک نایلون یا استیل با فرم بدنه ی کلاسیک آن
امکان استفاده بیشتر از ۱۷ فرت تقریبا ممکن نیست.
اما در گیتارهای اکوستیک با فرم cutaway امکان استفاده از فرتهای ۱۹ و ۲۰ نیز وجود دارد.
بر روی فرت برد نقطه هایی وجود دارد که به آنها fretmark میگویند .
این نقطه ها یا فرت مارکها روی فرت های ۳، ۵، ۷، ۹، ۱۲،۱۵، ۱۷ و ۱۹ و ۲۱ وجود دارد. اما ممکن است برخی برند ها آرایش متفاوت تری برای سازهای ساخت خودشون در نظر بگیرند که البته موضوع چندان مهمی نیست   و صرفا جنبه تزئینی و تجاری دارد.
مهم ترین فرت گیتار فرت دوازدهم می باشد به همین خاطر با دو نقطه مشخص میشود.
در گیتارهای ۲۴ فرت نیز آخرین فرت که فرت ۲۴ میباشد نیز با دونقطه مشخص میشود.
 برخی گیتار ها بدون فرت یا fretless هستند و مانند ساز ویولون یا عود برای اجرای تکنیک اسلاید (slide) بسیار بسیار مناسب ترند و صدای اعجاب انگیزی دارند.
نوازنده ی گیتار فرتلس این امکان را دارد تا هنگام نواختن، از فواصل ربع پرده نیز استفاده کرده و از موسیقی شرق نیز بهره ببرد.
ماهان میر عرب نوازنده خوب ایرانی نمونه ی بارز همین طرز استفاده از گیتار فرتلس بوده و قطعات بینظیری را با گیتار فرتلس ساخته و اجرا کرده است.
نوازنده ی جادویی گیتار Steve  vai آرتیست برند Ibanez نیز در برخی از قطعاتش از گیتار فرتلس استفاده کرده است.
همچنین billy Sheehan نوازنده رویایی گیتار بیس برند Yamaha نیز از گیتار بیس فرتلس استفاده میکند.
گیتار فرتلس در میان نوازندگان جهان از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است و بسیاری از نوازندگان نسل جدید و قدیم جهان نظیر:
Joe bumblefoot, Guthrey govan , Erkan ogur,
Ron thal , Buzz Gravelle, Ned evett,
Tellef ogrim, neik havarestick, David fiuczynski
 و بسیاری دیگر از گیتارهای فرتلس( آکوستیک، الکتریک و بیس) استفاده میکنند.
فرت بورد یا فینگر بورد یا همان صفحه انگشت گذاری گیتار از انواع مختلفی از چوبها ساخته میشود که معمولا بسته به سبک و سلیقه ی نوازنده انتخاب میشود و انتخاب آن متناسب با جنس صدای تولید شده و نوع لمس دسته متفاوت است.
یعنی نوع و جنس فرت بورد در تولید صدای مورد نظر نوازنده مستقیما موثر است و باید با دقت به آن توجه کرد.
رایج ترین انواع فینگر بوردها از چوب های Maple, Rosewood و Ebony تشکیل میشود که این سه دسته از اصلی ترین و رایج ترین متریال های فینگر بورد هستند.
در ابتدا به  maple fretboard میپردازیم و خصوصیات این نوع از چوب ها رو بررسی میکنیم.
چوب maple از درخت افرا تهیه میشود و بسته به نوع چوب و اقلیمی که چوب در آن تولید شده مشخصات ظاهری و شخصیتی متفاوتی دارد.
خانواده ی maple به لحاظ تولید صدا صدایی شفاف و گلسی تولید میکند و جزو نرم ترین متریال ها برای فینگربورد به حساب میآید.
معروف ترین گیتارجهان که با فرت بورد maple شناخته میشود stratocaster ساخت کمپانی fender بوده که به امضای جناب eric clapton نیز رسیده که نام آن Blackie میباشد و سالهاست در خط تولید کمپانی خوشنام fender حضور دارد.
کمپانی فندر مدلهای بسیاری از گیتارهای خود را با انواع مختلفی از چوب  

maple تولید میکند که در اینجا نام برخی از آنها را مشاهده میکنید:
Roasted maple stratocaster
Fender classic series
Fender strat player series
Fender lic allparts strat
Fender american standards
Fender vintera mod 60s
Fender american elit series
Fender roasted telecaster sreies
Roasted flame maple jazz bass series
Fender american profetional series
برخی ازین مدلها دارای نک یکپارچه هستند. یعنی قسمت رویی نک که فینگر بورد میباشد از قسمت زیرین نک جدا نبوده و نک گیتار تماما از چوب یک تکه تراشیده شده.
از دیگر برندهای مشهور در جهان که مدلهای متنوعی از گیتارهای خود را با فینگربورد maple تولید میکنند میتوان از کمپانی Jackson نام برد که از برترین تولیدکنندگان گیتار برای سبک هوی متال میباشد.
از برجسته ترین مدلهای شرکت jackson میتوان
 به مدلهای زیر اشاره کرد:
 Jackson Pro series Dinky DK2M
Jackson Pro soloist series
Jackson phil collen signature series
Jackson china red series
Jackson X series
Jackson Adrian Smith and Misha Mansoor series
برندهایی نظیر:
 Ibanez, Washburn, Charvel, kiesel, Prs و Suhr
نیز مدلهای بسیاری از maple neck در مجموعه تولیدات خود وارد کرده اند که به امضای نوازندگان برجسته ای نظیر:
Steve Vai,
Guthrie Govan, Tom Quayle, Nuno bettencourt, Martin Miller, Paul Mc Carty
رسیده  با استقبال گسترده ای در جهان روبرو شده اند.
از انواع دیگر نک گیتار که از پرطرفدارترین نک های گیتار در جهان است باید به Ebony
اشاره کرد.
نک های Ebony از چوب آبنوس ساخته شده و به لحاظ مقاومت در برابر فشار جزو قویترین متریالهاست.
رنگ سیاه این چوب زیبایی خیره کننده ای داشته و به لحاظ تونالیته ی صدا نیز دارای صدایی شفاف و تمیز میباشد.
در گیتارهای بسیاری شاهد طراحی های بسیار متنوعی روی این نک گیتار هستیم.
برندها و مدل های متنوعی از قبیل:
Fender Elit stratocaster & telecaster
Fender Jazz master & Stratocaster Jim Root
Ibanez Jem Steve Vai signature
Ibanez RG & RGD & AXION series
Ibanez J custom series
Ibanez Munky Apex & Nita Strauss signature
فرت بورد Ebony بر روی گیتارهای اکوستیک نیز طرفداران بسیاری داشته و برندهایی نظیر    
,Cordoba, Martin , taylor, Yamaha و Alhambra
نیز از برترین تولیدکنندگان گیتار آکوستیک(نایلون و استیل) با فروت بورد Ebony میباشند.
در کل نواختن با فرت بورد Ebony تجربه ای است بسیار لذتبخش.
و اما پر طرفدارترین نوع فرت بورد؛
فرت بورد Rosewood بی شک پر طرفدارترین نوع از متریال برای نوازندگان بوده و درصد بالایی از نوازندگان گیتار در جهان با هر استایل و سلیقه ازین فرت بورد استفاده میکنند.
فرت بورد Rosewood از قرن ۱۵ میلادی به عنوان اصلی ترین فرت بورد
گیتار در بین سازندگان گیتار مرسوم بوده و هم اکنون نیز مورد استفاده قرار دارد.
از خصوصیات این متریال باید به توانایی آن در تولید صدای نرم و کلین و گلسی و در عین حال زمخت (harsh) اشاره کرد.
این توانایی در ایجاد لرزش بسیار متغیر در سیم تنها مختص چوب rosewood میباشد.
چوب Rosewood  از لایه داخلی درختی به نام دالبرگیا استخراج میشود که جزو کهن ترین درختان جهان بوده و ارزش آن بخاطر بافت و رنگ های بینظیر و قدمت آن است.
این درخت از درختان استوایی است و در نقاط مختلفی از خط استوا از قبیل برزیل، هندوراس، افریقا، هندوستان و اندونزی وجود دارد که بسته به اقلیم رشد این درخت خصوصیات بافت آن متمایز بوده و کیفیت و ارزش متغیری دارد.
برترین نژاد یا گونه ازین چوب در جنگلهای آمازون برزیل بوده و نکته ی جالب اینکه گونه ی برزیلی آن جزء گونههای در معرض انقراض تشخیص داده شده و از ۱ ژانویه ۲۰۱۷ طبق دستور انجمن حفاظت از گونه های در حال انقراض زیر نظر سازمان ملل متحد(CITES) خرید و فروش Brazilian rosewood در جهان ممنوع بوده و اگر کسی قصد سفر با گیتار خود(گیتاری که بعد از ۱ ژانویه ۲۰۱۷ تنها از چوب Brazilian rosewood ساخته شده) داشته باشد موظف است برای آن یک گواهی معتبر از شرکت فروشنده تهیه کند.
البته تشخیص وجود چنین متریالی در گیتار توسط پلیس فرودگاهها تقریبا غیرممکن است.
از چوب rosewood در تهیه و ساخت دکوراسیون لوکس داخلی منازل از قبیل بوفه ها و کمد های بسیار بسیار گران قیمت نیز استفاده میشود.
با این همه نوازنده های بیشماری درجهان ازین متریال برای فرت بورد گیتار خود استفاده میکنند و طی ۵ قرن گذشته پرطرفدارترین متریال از سوی سازندگان و نوازندگان گیتار بوده.
پس از شناخت و بررسی fretboard  برای یک نوازنده بسیار مهم است تا در مورد شیپ و فرم دسته ی گیتار یا همان "نک" neck نیز اطلاعات کافی را داشته باشد.
انتخاب دسته ی مناسب برای هنرجویان مبتدی به طور مثال شبیه انتخاب کفش مناسب جهت راه رفتن یا دویدن است.
به همین دلیل شناخت هنرجو از سبک ها و استایل های مختلف نیز برای انتخاب ساز مورد علاقه بسیار بسیار مهم است.
انواع فرمها و شیپ های دسته یا نک گیتار بسیار متنوع است و انتخاب یک گیتار با دسته ی راحت برای یک نوازنده امری ست ضروری.
چند شکل معمول دسته گیتار یا guitar neck وجود دارد که در اکثر گیتارها دیده میشوند.
U shape     V shape     D shape    C shape
دسته U  shape را میتوان به صورت یک ورژن ضخیم از D shape و C shape در نظر  گرفت.
بیشتر نوازندگان سبک راک این فرم دسته را ترجیح میدهند چون هنگام آکورد گیری با این دسته احساس بهتری دارند.


البته این نوع دسته بیشتر مناسب افرادی با دست های نسبتا بزرگ هست و افرادی که دست های کوچک تر و ظریف تری دارند، ممکن است با این فرم دسته راحت نباشند و شیپ های D یار C رو ترجیح بدهند.
در کل اولویت انتخاب دسته ی مناسب برای نوازنده به میزان راحتی او و هماهنگی دستان و انگشت های او با دسته ی ساز بستگی دارد .
دسته V shape مرکز برجسته تری نسبت به دیگر فرمها دارد.
این دسته دو فرم دارد؛ هم می تواند "نرم" باشد که منحنی وسط را گرد می کند  و هم "سخت" که مرکز بیشتری دارد.
در بسیاری از گیتارهای قدیمی از این نوع دسته استفاده میشه و امروزه نیز برخی از گیتاریست ها این فرم را ترجیح میدهند. چون میتوانند انگشت شست خودشون رو بر روی سطح صاف تری نسبت به گیتارهایی با دسته های منحنی تر قرار دهند.
  دسته C shape دارای انحنای ملایمی در سراسر پشت دسته گیتار است و تقریبا پر طرفدارترین دسته یا نک در میان نوازندگان است.
نک های C shape به اندازه U shape عمیق و ضخیم نیست و بیشتر نوازنده ها با C shape احساس راحتی بیشتری دارند.
کمپانی Gibson یکی از برجسته ترین و مشهورترین برندهای تولید کننده گیتار با دسته ی
 U shape, C shape classic و C shape modern
است و یکی از پیشروترین نامها در طراحیهای کارآمد برای نوازندگان جهان.
نوازندگان مطرح بیشماری چون:
B.B King, Garry moore, James hetfield, Slash, Tony iommi, Zack wylde, Joe bonnamasa, Chuck berry, Buckethead, Jeff beck, Bob Dylan, Al de meola, Billy gibbons, Kirk hammett
و بسیاری دیگر از نوازندگان برتر جهان از گیتارهای این برند خوشنام برای نوازندگی استفاده میکنند.

در کنار کمپانی Gibson کمپانی fender نیز از مشهورترین تولید کنندگان C shape کلاسیک و مدرن هست که همانند برند گیبسون یک از پرکتربردترین گیتارهای جهان را تولید کرده و تقریبا بیشترین مورد استفاده را در بین نوازندگان دارا است.
کمپانی فندر با کمک طراحان خود طراحی های بیشماری از دسته و نک را در
نک D shape در واقع ورژن مسطح تری از دسته C shape هست و برخی گیتاریست ها به این دسته ها، modern  C shape نیز میگویند چون از نظر ظاهری بسیار به هم شبیه اند.
در واقع تنها تفاوت اصلی بین این دو شیپ این هست که D shape کمی صاف تر و باریک تر از C shape هست.
و به همین دلیل معمولا از D shape neck  برای نواختن قطعات سریع fast shred یا سرعت بالا استفاده میشود، چرا که باریک تر هستند و دسترسی به فرت بورد و اجرای سریع تر نت ها برای نوازندگان راحت تر میشود.
برند هایی نظیر:
 Ibanez, kiesel,  Shecter, Charvel, Suhr, Music man, Jackson, ESP, LTD, B.C rich,  
از برترین تولیید کنندگان گیتار های مدرن در جهان هستند که معمولا از نک های C shape modern یا D shape در طراحی هاشون استفاده میکنند و بیشتر نوازندگان مدرن گیتار و شردرهای سریع جهان از طرفداران پر و پا قرص این برندها هستند.
نوازندگانی همچون
Michael Angelo, Jason Becker, Joe satriani,
 Steve Vai, Michael Romeo, Guthrie Govan,
Tom Quayle, Winnie Moore, Paul Gilbert,
Andy James, Martin Miller, Andre Nieri
 و بسیاری از نامهای بزرگ در جهان از این طراحی نک استفاده میکنند.